Genel olarak anormal seviyede ya da alışılmadık şekilde aktif olma durumuna; dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu adı verilmektedir. Bunun yanı sıra bu konu; beyinle davranışları etkilemektedir. Bu durum; genellikle ebeveynler açısından erken yaşlarda fark edilebilir bir durumdur. Çocuk, okula başladığı zaman çok belirgin şekilde belirtileri görülmektedir. 6 yaş ve sonrası, DEHB tanısı adına çok önemli bir süreçtir. Bu yaşlarda tanısı konulan hiperaktivite bozukluğunun, yetişkin dönemlerinde yavaşça ortadan kalması beklenmektedir. Fakat bu durum, ciddiye alınmalıdır. Bununla birlikte bu durum her zaman ortadan kalkmayabilir.
DEHB, yetişkin bireylerde problemlere yol açabilir. DEHB tanısı konulan kişilerde; anksiyete ve uyku sorunları görülme ihtimali de bulunmaktadır. Aynı zamanda tüm vakalarda görülmediği de belirtilir. Ülkemiz çapında yapılan incelemeler sonucunda her yirmi çocuktan birisinde DEHB görüldüğü ispatlanmıştır. Bu problemi yaşayan kişiler; dürtüsel hareketlerini ve davranışlarını kontrol etme konusunda güçlük çekmektedirler. Hareket ve davranışlarının sonucunda ne olacağını düşünmeden davranırlar. Bu durum; çocukların sosyal ilişkilerinde problemlerin ortaya çıkmasına, düşük benlik algısına ve okulda başarısızlık gibi problemlerin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu; okul öncesi ve okul dönemindeki çocukların sosyal, eğitim ve gündelik hayatını olumsuz şekilde etkilemekte olan bir hastalıktır. Bu tanım; dehb nedir sorusunun cevabı olabilmektedir. DEHB; genetik sebeplerden kaynaklı, çocukluk dönemlerinde başlayarak, etkisi bütün hayata yayılan, devamlı, çocukluk dönemlerinde çok sıklıkla karşılaşılan nöropsikriyatrik bir rahatsızlıktır. Sosyal çevre ve ailenin bu hastalığın üzerinde etkisi bulunmamaktadır.
DEHB yaşayan çocukların; gelişim düzeyi ve yaşına göre değişen bulgulara sahip olduğu belirtilebilir. Bununla beraber çocuğun gelişim düzeyine ve yaşına uygun olmayacak biçimdeki; dürtüsellik, dikkat problemleri, arzu ve isteklerini ertelememe gibi durumlar; dikkat eksikligi belirtileri arasında yer almaktadır.
DEHB Nedir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ya da DEHB; çocukluk çağında olan bireylerin gelişim düzeylerine ve yaşına uygun olmayan; istek ve arzuları erteleyememe, aşırı hareketlilik, dikkat sorunları ve dürtüsellik ile kendini gösteren psikiyatrik bozukluk şeklinde tanımlanır.
Bu durum genellikle akla; aşırı hareketli çocukları akla getirse de her zaman bu şekilde olmamaktadır. Kimi zaman sadece dikkat daginikligi, kimi zaman sadece hiperaktivite, kimi zaman ise dikkat eksikliği ve hiperaktivite bir arada görülmektedir. DEHB teşhisinin konulması adına; bulguların 6- 7 yaşından önce başlaması, birçok ortamda görülmesi, devamlı olması ve bireyin gündelik hayatını olumsuz yönde etkileyecek durumda olması gerekmektedir.
DEHB için 3 ana bulgu söz konusudur. Bunlar;
– Dürtüsellik,
– Aşırı hareket etme,
– Dikkat eksikliği.
Dürtüsellik; genellikle kişinin kendini kontrol edebilmesinde problemin olması olarak tanımlanır. Acele etme; söz kesme, arzuları erteleyememe, aklına geleni direkt söyleme, düşündüğünü hemen yapma isteği, sırasını bekleme konusunda zorluk çekme gibi bulgularla kendini göstermektedir. Amerikan Psikiyatri Birliği için dürtüsellik ölçütleri arasında yer alan ölçütler;
– Sorulmakta olan sorulara tamamlamadan cevap verir.
– Başka kişilerin sözünü keser veya oyunlarında araya girmek ister.
– Sırasını bekleme konusunda zorluk çeker.
Aşırı hareketlilik veya hiperaktivite; kişinin gelişim düzeyine ve yaşına uygun olmayacak şekilde hareketli olmasına denmektedir. Uzun bir süre boyunca yerinde oturamama, devamlı hareket halinde olma isteği, çok konuşma gibi bulgularla kendini göstermektedir. Amerikan Psikiyatri Birliği için tanımlanmakta olan hiperaktivite ölçütleri aşağıdaki gibidir;
– Sürekli konuşurlar.
– Devamlı hareket etme durumundadırlar.
– Elleri, ayakları durmaz.
– Oturdukları yerde uzun süre duramazlar.
– Sakin bir şekilde oyun oynayamazlar.
– Gereksiz şekilde koşuştururlar, eşyalara tırmanırlar.
Dikkat Eksikliği
Dikkat yoğunluğunun ve dikkat sürelerinin, kişinin yaşına göre olması gerekene göre az olmasına denir. Dikkatin belli bir noktaya toplanamaması, dağınıklık, dikkatin basit şekilde dağılması, eşyaları kaybetme, unutkanlık gibi bulgularla kendini belli eder. Dikkat eksikliği için problem, dikkatli olmama değil, dikkatin belli noktaya odaklanamaması şeklindedir. Bu kişiler; aynı anda bütün uyaranlara birden dikkat etmektedirler. Bu yüzden, belli işlerle uğraşırken başka bir uyarıcı basit şekilde dikkatlerinin dağılmasına sebep olmaktadır. Bu durumda, o anda uğraşılan işi bırakıp bir diğer işe yönelebilmektedirler.
Çevreye ve uyarana ait bazı unsurlar, yoğunluğu ve dikkat süresini etkilemektedir. Ödev için 10 dakika oturmayan bir çocuk; televizyonun, tabletin, bilgisayarın başına saatlerce oturabilmektedir. Dikkat eksikliği bulunan bir çocuk adına dikkatin bir yere odaklanması ve sürdürülmesi; gürültü, kalabalık ve uyaranların çok olduğu ortamlarda çok daha zor olmaktadır. Bununla beraber birebir ilişkiler için sakin ortamlar ve ilgilerini çeken konularda daha uzun zamanlı odaklanma gerçekleşebilmektedir. Amerikan Psikiyatri Birliği için dikkat eksikliği ölçütleri aşağıdaki gibi sıralanacaktır;
– Gündelik etkinlikleri unutur.
– Belli işe veya oyuna dikkatini vermekte güçlük çeker.
– Başladığı işi bitirmekte güçlük çeker veya bitiremez.
– Dikkatsiz hatalar yapar.
– Dikkati kolay bir şekilde dağılır.
– Görevleri ve etkinlikleri düzenleme konusunda güçlük çeker.
– Kendisiyle iletişim kurarken dinlemiyormuş tarzına bürünür.
– Yoğun şekilde zihinsel çaba gerektiren işleri yapmak istemez.
– Etkinlikler adına gerekli eşyaları kaybeder.
Bu ölçütlerden minimum altı tanesi, minimum altı aydır, birçok ortamda görülüyor olmasıyla dikkat eksikliği olabileceği varsayılır. Bununla beraber direkt olarak uzman desteği alıp, dikkat eksikligi tedavisi yapılmalıdır.
Dikkat Eksikliği Belirtileri
Dikkat eksikliğinin olması durumunda en fazla görülen bulgu; çocukların okul döneminde başarısız olmalarıdır. Bununla beraber çocuklar derse odaklanamaz ve dikkatlerini belirli bir süre toplasalar da dikkatlerini koruma durumunda güçlük, zorluk ve sıkıntı yaşarlar. Genel olarak; anlatılan konuları dinlememe, hayal kurma, kendi dünyalarına kapanma şeklinde belirtiler de görülür. Dikkat eksikliği bozukluğu bulunan kişiler, ayrıntılara dikkat etmez, organizasyon sorunları yaşar ve verilmekte olan komutlara uyum sağlayamaz. Bunların dışında bu kişiler, gündelik rutin işlerini yapamaz. Bunun yanı sıra dikkatleri çok kolay şekilde dağılır.
Hiperaktivite durumu ile dikkat eksikliği bir araya geldiği zaman; bireyler aynı yerde uzunca bir süre sabit şekilde duramazlar. Bu kişiler aynı zamanda çok konuşurlar, beklemesi gereken işlerde bekleyemezler, sıralarını bekleme konusunda zorluk çekerler ve karşılarındaki kişilerin konuşmalarını bitirmelerini bekleyemezler. Çocuklarda devamlı olarak; tırmanma, etrafta koşuşturma, aşırı şekilde hareket etme gibi durumlar söz konusudur. Bu durumda olan kişiler, herhangi bir işi tam anlamıyla bitiremez. Sendromdaki en mühim bulgulardan biri olan dürtüsellik; bireyin kendisini ve yapılan olayın neticelerini düşünmeden yapılan ani davranışlar biçiminde tanımlanmaktadır.
Çocuklarda bir işin yapılmasıyla sabırsızlık, aniden farklı hareketlerde bulunma, oyun sırasını bekleyememe, uygun olmayan konuşmalar ve gereğinden fazla konuşmalar, bağırma, karşısındaki konuşurken devamlı sözünü kesme gibi bulgular söz konusudur. Bütün bunlara ilave şekilde; birey kendini tehlikeye sokacak biçimde davranışlarda da bulunmaktadır. Bu durumların fark edilmesi durumunda; çoçuklarda dikkat daginikligi tedavisi için uzman desteği almak gerekmektedir.
Dikkat Eksikliği Tedavisi
Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu teşhisi genel olarak okul döneminde başlamaktadır. Okul dönemindeki çocukların; sınıfta oturamaması, verilen görevleri yapmaması, ikili ilişkileri sürdürememesi, dürtülerini kontrol edememe gibi durumlar DEHB varlığına işaret edebilir. Bu durumda olan çocuklar; öğretmenin fark etmesi ile beraber veya ebeveynlerin belirtileri izlemesiyle dehb tedavisi için uzman desteğine yönlendirilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi adına yalnızca ilaç veya psikoterapi tedavisi uygulanabilmekle beraber her iki metot da uygulanabilmektedir. Çocuğun; yaşadığı güçlüklerin ve gelişim düzeyi, biyolojik vaziyeti göz önünde bulundurulmakta ve uygun tedavi düzenlenmektedir. İlaç tedavisi uygulanması durumunda ilaçlar, psikiyatri uzmanları tarafından çocuğa verilmektedir. İlaç takibi ile görülen değişiklikler hekimlerle birlikte paylaşılarak, tedavi devam ettirilir. Bu durumda başvurulan terapi metodu; genel olarak bilişsel davranışçı terapisidir. Kimi çocuklarda 6 ile 8 hafta içerisinde ilerleme kaydedilmektedir. Ancak sürenin uzadığı durumlar da söz konusudur. DEHB olan çocuğa olan davranışlar adına da aileye psikoeğitim verilmektedir.
SAS Metodu
Nörolojik ve psikolojik bozukluklarda, sinir, stres ve duygusal problemler SAS Metodunun kişiler üzerinde pozitif etki yarattığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Dünya üzerinde birçok ülkede uygulanan SAS Metodu’nda kulaklıklar aracılığıyla ses, müzik ve hikaye tabanlı dinletiler, beynin iki tarafınında birbiri ile uyumlu bir biçimde çalışmasını sağlar. Bu sayede kişi bilişsel, duygusal, fiziksel olarak kendisini geliştirir. Beynin sağ ve sol hemisferinde sağlanan bu uyumlu çalışma kişilerin gerek okul gerek iş gerek gündelik yaşamlarında daha etkili ve başarılı bireyler olmasında yardımcı olur. Herhangi bir psikolojik veya nörolojik sorunda kişinin beyinsel fonksiyonlarını en etkili şekilde kullanılmasında SAS Metodu’nun oldukça büyük bir etkisi vardır. Çocuklarda ve büyüklerde güvenle kullanabileceğiniz SAS Metodu ile sizlere huzurlu ve başarılı günler dileriz. SAS Metodu herhangi bir tıbbi müdahale programı sunmaz, teşhis veya tedavi içermez. Herhangi bir tıbbi durum söz konusu olduğunda sağlık çalışanlarından profesyonel destek almalısınız.
